W malowniczym Zułowie, które znajduje się w obrębie powiatu święciańskiego, przyszedł na świat przyszły uczeń I Gimnazjum Rządowego w Wilnie. To właśnie w 1877 roku rozpoczął swoją edukację, która zaowocowała zdobyciem świadectwa dojrzałości osiem lat później. W trakcie nauki w gimnazjum, od 1882 roku, angażował się w działalność podziemnej organizacji młodzieżowej o nazwie „Spójnia”. Mowa o Józefie Piłsudskim – jednym z ojców polskiej niepodległości.
Józef Piłsudski i jego konspiracyjna młodość
Józef Piłsudski, w okresie studiów medycznych na charkowskiej uczelni, związał się z ruchem samokształceniowym studentów. Inspiracje czerpali oni z działalności „Narodnej Woli”, organizacji o charakterze rewolucyjnym. W 1886 roku, po zakończeniu semestru, Piłsudski wrócił do rodzinnego Wilna. Tamtejsze środowisko konspiracyjne, z którym się zetknął, współpracowało z radykalnymi działaczami „Narodnej Woli”.
Piłsudski, nieświadomy skrajnych zamiarów grupy, znalazł się w samym centrum przygotowań do zamachu na życie cara Aleksandra III. Jego zaangażowanie w działalność podziemną doprowadziło do aresztowania 22 marca 1887 roku. Następnie przetransportowano go do twierdzy pietropawłowskiej, gdzie miał stawić czoła konsekwencjom swoich wyborów.
Józef Piłsudski zesłany na Syberię
Józef Piłsudski doświadczył surowych realiów zesłania na Syberię. W kwietniu decyzją administracyjną przydzielono mu pięcioletni wyrok, który miał odbyć na dalekich wschodnich rubieżach Rosji. Wyruszając w podróż pod koniec maja, po kilku miesiącach trudnej drogi, dotarł do Irkucka na początku października.
Jego pobyt w Irkucku został naznaczony dramatycznym wydarzeniem – bunt więźniów, który miał miejsce na początku listopada. W jego trakcie Piłsudski został brutalnie zaatakowany przez strażników, co skutkowało dodatkowym wyrokiem sześciu miesięcy więzienia, nałożonym w ramach już istniejącej kary zesłania.
Po tym niefortunnym incydencie Piłsudski spędził czas do grudnia 1887 roku w Kireńsku, gdzie odbywał zarówno zesłanie, jak i nałożoną karę więzienia. Następnie, w sierpniu 1890 roku, przeniesiono go do wsi Tunka, usytuowanej na południowy zachód od Irkucka. Po zakończeniu odbywania kary, Piłsudski powrócił do Wilna, gdzie dotarł 1 lipca 1892 roku, zamykając tym samym rozdział swojego życia związany z syberyjskim zesłaniem.
Piłsudski jako członek PPS, „Robotnik”
W roku 1893 Józef Piłsudski dołączył do grona działaczy Sekcji Litewskiej Polskiej Partii Socjalistycznej, gdzie niebawem wyłonił się jako jeden z kluczowych liderów. Następnie, w lutym 1894, objął stanowisko w Centralnym Komitecie Robotniczym tej partii. W tym samym roku podjął się redagowania „Robotnika”, nielegalnego wydawnictwa PPS, które początkowo drukowano w Lipniszkach, a później przeniesiono produkcję do Wilna.
Pod koniec 1894 roku Piłsudski uczestniczył w zjeździe Związku Zagranicznych Socjalistów Polskich w Genewie, a dwa lata później był obecny na Kongresie II Międzynarodówki w Londynie. Jesienią 1899 roku przeniósł się do Łodzi wraz z drukarnią „Robotnika”, gdzie w lutym 1900 roku został aresztowany. Po kilku miesiącach śledztwa, w kwietniu tego samego roku, trafił do X Pawilonu warszawskiej Cytadeli. Udało mu się jednak zbiec z petersburskiego szpitala, do którego został przeniesiony po symulacji obłędu, i dotrzeć do Galicji.
W latach 1902-1905 Piłsudski ponownie zasiadał w Centralnym Komitecie Robotniczym PPS. W okresie wojny rosyjsko-japońskiej, reprezentując interesy partii, udał się do Tokio, gdzie negocjował z japońskim Sztabem Generalnym wsparcie dla PPS w zakresie dostaw broni. Japończycy nie przyjęli jednak propozycji utworzenia polskiego legionu ani nie zadeklarowali działań na rzecz polskiej sprawy na arenie międzynarodowej.
W 1905 roku, po wybuchu rewolucji w Rosji, koncepcje powstańcze grupy Piłsudskiego, nazywanej „starymi”, spotkały się z krytyką innych działaczy PPS, zwanych „młodymi”, którzy opowiadali się za walką z caratem w ramach szeroko zakrojonej rewolucji rosyjskiej.
Piłsudski w Organizacji Bojowej PPS
W 1905 roku Józef Piłsudski objął kierownictwo nad Wydziałem Spiskowo-Bojowym, który zarządzał działaniami Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej. Jego rola w tej organizacji była kluczowa dla przeprowadzania akcji o charakterze dywersyjnym i niepodległościowym.
Następnie, w 1906 roku, w trakcie IX Zjazdu PPS w austriackiej stolicy, doszło do podziału w szeregach partii. Piłsudski, mając wsparcie grupy zwolenników, zdecydował się na utworzenie nowego ugrupowania pod nazwą PPS-Frakcja Rewolucyjna. Choć początkowo nie obejmował stanowisk w jej strukturach, to nadal angażował się w działania Organizacji Bojowej.
Jednym z najbardziej znaczących wydarzeń, w których Piłsudski odegrał główną rolę, była akcja na wagon pocztowy w Bezdanach, mająca miejsce 26 września 1908 roku. Podczas tego zdarzenia udało się przejąć znaczną sumę pieniędzy, przekraczającą 200 tysięcy rubli, co miało znaczący wpływ na finansowanie dalszej działalności niepodległościowej.
W 1909 roku, podczas II Zjazdu PPS-Frakcji Rewolucyjnej, Piłsudski został włączony do Centralnego Komitetu Robotniczego, gdzie pełnił funkcję aż do wybuchu pierwszej wojny światowej. Jego obecność w tej organizacji była wyrazem zaangażowania w dążenie do odzyskania przez Polskę niepodległości.
Kariera wojskowa Piłsudskiego
W 1908 roku Kazimierz Sosnkowski, pod wpływem inspiracji Józefa Piłsudskiego, zainicjował powstanie Związku Walki Czynnej. Organizacja ta miała na celu przygotowanie kadry oficerskiej i podoficerskiej. W 1910 roku Piłsudski przyczynił się do utworzenia Związku Strzeleckiego we Lwowie oraz Towarzystwa „Strzelec” w Krakowie, które miały za zadanie kształtować postawy patriotyczne i umiejętności wojskowe wśród Polaków. Jako Komendant Główny ZWC, od 1912 roku, nadzorował działalność tych organizacji, a także przyczynił się do powstania Polskiego Skarbu Wojskowego, który miał finansować przyszłe działania niepodległościowe.
W grudniu 1912 roku Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych wyznaczyła Piłsudskiego na stanowisko komendanta głównego polskich sił zbrojnych. Kiedy wybuchła I wojna światowa, pod jego dowództwem I Kompania Kadrowa przekroczyła granicę z Rosją, mając nadzieję na wywołanie powstania narodowego w Królestwie Polskim. Po niepowodzeniu tego planu Piłsudski włączył się do działalności Naczelnego Komitetu Narodowego i zorganizował 1 pułk piechoty Legionów Polskich.
W sierpniu 1914 roku Piłsudski zainicjował tworzenie tajnej organizacji zbrojnej, która w październiku przyjęła nazwę Polskiej Organizacji Wojskowej. W tym samym czasie, na terenach okupowanych przez Niemców, powołał Polską Organizację Narodową, niezależną od Naczelnego Komitetu Narodowego.
Jako dowódca 1 pułku piechoty, Piłsudski uczestniczył w obronie odcinka Wisły, a także walczył w rejonie Nowego Korczyna i Opatowca. W październiku 1914 roku został ranny w bitwie pod Laskami. Następnie, w listopadzie, umiejętnie przeprowadził swoje oddziały do Krakowa, unikając rosyjskich sił zbrojnych. Za swoje osiągnięcia został mianowany brygadierem przez dowództwo austriackie.
W grudniu 1914 roku, po reorganizacji 1 pułku w I Brygadę, Piłsudski objął jej dowództwo, broniąc linii kolejowej Sucha-Mszana Dolna. W 1915 roku uczestniczył w ofensywie majowej, a latem tego roku walczył w ciężkich bojach pod Kostiuchnówką. W 1916 roku złożył prośbę o dymisję z funkcji dowódcy I Brygady.
W 1917 roku Piłsudski został referentem Komisji Wojskowej i członkiem Wydziału Wykonawczego Tymczasowej Rady Stanu. Po kryzysie przysięgowym w Legionach, w lipcu tego samego roku, został aresztowany i osadzony w twierdzy magdeburskiej.
Piłsudski jako naczelnik Polski
Józef Piłsudski, po odzyskaniu wolności 10 listopada 1918 roku, niezwłocznie udał się do Warszawy. Już dzień później, Rada Regencyjna powierzyła mu odpowiedzialność za siły zbrojne, nadając mu najwyższe dowództwo wojskowe. W krótkim czasie, bo już 14 listopada, Piłsudski przejął także ster władzy cywilnej od Rady Regencyjnej.
Jego rola jako lidera państwa została dodatkowo umocniona 22 listopada, kiedy to objął funkcję Tymczasowego Naczelnika Państwa, nie rezygnując przy tym z dowodzenia Wojskiem Polskim. W okresie konfliktu z Sowietami Piłsudski osobiście nadzorował kluczowe operacje wojskowe, w tym wyprawę wileńską i kijowską, a także decydujące bitwy – Warszawską i nad Niemnem. W uznaniu jego zasług, 19 marca 1920 roku otrzymał tytuł Marszałka Polski.
Po wyborach prezydenckich w 1922 roku Piłsudski przekazał obowiązki Naczelnika Państwa nowo wybranemu prezydentowi Gabrielowi Narutowiczowi. Niedługo potem, od 17 grudnia, pełnił funkcję szefa Sztabu Generalnego, aż do momentu, gdy zrezygnował w czerwcu 1923 roku, w związku z powołaniem rządu Wincentego Witosa. Ostatecznie, 2 lipca tego samego roku, zrezygnował także z przewodniczenia Ścisłej Radzie Wojennej i wycofał się z życia publicznego, osiedlając się w Sulejówku.
Jednak w maju 1926 roku, Piłsudski powrócił na scenę polityczną, przeprowadzając zamach stanu i przejmując kontrolę nad państwem. Po tych wydarzeniach, 15 maja objął stanowisko ministra spraw wojskowych, które sprawował aż do swojej śmierci. Mimo że 31 maja Zgromadzenie Narodowe wybrało go na Prezydenta RP, Piłsudski nie przyjął tej funkcji. Od sierpnia 1926 roku pełnił rolę Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, będąc jednocześnie kandydatem na Naczelnego Wodza w razie wojny. Dwukrotnie także stał na czele rządu – w latach 1926-1928 oraz 1930.
Piłsudski zmarł 12 maja 1935 roku w Belwederze. Został pochowany na Wawelu w krypcie św. Leonarda, a jego serce spoczęło obok matki na cmentarzu na Rossie w Wilnie. W 1937 roku, na polecenie arcybiskupa krakowskiego Adama Sapiehy, szczątki Marszałka przeniesiono do krypty pod wieżą Srebrnych Dzwonów.