Historia pokazuje nam, że nacjonalizm może być pozytywną siłą, ale może być również niebezpieczny. W skrajnych przypadkach może prowadzić do ksenofobii, rasizmu, a nawet przemocy. Nacjonalizm wzrasta w wielu krajach na świecie, w tym w Polsce. Jednak na czym opiera się polski nacjonalizm? Bezpośrednim powodem i wstępem do polskiego nacjonalizmu jest dawny polski patriotyzm, silnie umocniony przez negatywny stosunek zaborców do mieszkańców.
Czym jest nacjonalizm?
Nacjonalizm to emocjonalne przywiązanie do swojego narodu, silne przekonanie, że to najwyższa wartość i najważniejsza forma uspołecznienia. To uczucie dumy z własnego kraju i chęć jego ochrony. Jest to także ideologia polityczna i społeczna, która promuje interesy danego narodu. Z jednej strony może wzmacniać gospodarkę i kulturę danego kraju. Z drugiej strony może prowadzić do wykluczeń i przemocy. Niektóre rodzaje nacjonalizmu opierają się na ideach kulturowych lub mitach dotyczących przeszłości danego kraju. Inne rodzaje nacjonalizmu opierają się na ideach politycznych dotyczących sposobu zarządzania krajem.
Jak funkcjonuje nacjonalizm w Polsce?
Historia polskiego nacjonalizmu opiera się na koncepcji silnego państwa polskiego, które nie poddaje się naciskom. Znajduje to odzwierciedlenie w słowach: „Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy”. Gen wolności, a także przywiązania do narodu i państwa jest silny, nawet jeśli państwo polskie zostało osłabione, a nawet oficjalnie zniknie z map, tak jak podczas zaborów. Polski nacjonalizm opiera się również na przekonaniu o wyjątkowości i wyższości narodu polskiego nad innymi narodami. Objawia się także w silnym przekonaniu o misji naznaczonej cierpieniem, ujawniając się również w wielu utworach artystów – chociażby ukazując motyw Polski jako Mesjasza Narodów. Jest to połączenie elementów etnicznych, kulturowych i religijnych. W szczególności ważną rolę w polskiej tożsamości narodowej odegrał Kościół katolicki. W XX wieku polski nacjonalizm stał się ściśle związany z antykomunizmem. Polski rząd próbował wykorzystać go do uzyskania wsparcia z Zachodu. Jednak po upadku komunizmu w 1989 roku polski nacjonalizm odegrał również ważną rolę w kształtowaniu polityki wewnętrznej kraju.
Czy nacjonalizm w Polsce to dobra rzecz?
W idealnej sytuacji, kiedy nie przybiera on formy megalomanii czy etnocentryzmu, nacjonalizm jest rzeczą dobrą. Jest to pozytywna siła, która może zjednoczyć naród i pomóc mu w rozkwicie. Silne poczucie tożsamości narodowej może również chronić kraj przed zagrożeniami zewnętrznymi. W praktyce jednak, a także biorąc pod uwagę wiele przykładów historycznych, nacjonalizm może być również niebezpieczny. Może prowadzić do wrogości wobec innych narodów i kultur, ksenofobii i rasizmu. W XX wieku polski nacjonalizm często kojarzony był z antysemityzmem. Szczególnie dotyczyło to okresu po II wojnie światowej. Podczas tego konfliktu wielu Polaków było wrogo nastawionych do Żydów mieszkających w ich kraju. Zdarzały się nawet przypadki, że Polacy zabijali Żydów w obawie przed Niemcami, pośrednio obwiniając ich o atak na Polskę. W rezultacie wielu Żydów w Polsce zostało zamordowanych lub wysłanych do obozów śmierci. Po upadku komunizmu w 1989 roku antysemityzm stał się mniej powszechny w Polsce, nie można jednak zapominać o tym, jak niebezpieczne formy może przybrać. Ważne jest, aby pozostać świadomym zagrożeń płynących z nacjonalizmu.